{اخبار حوزه سلامت} زردی یا یرقان چگونه ایجاد می شود و راه درمانش چیست؟

زردی یا یرقان نوعی بیماری است که منجر به زرد شدن رنگ پوست، غشاهای مخاطی و حتی مایعات بدن می گردد . این بیماری به دلیل عملکرد نامناسب کبد یا کیسه صفرا و در پی آن ورود بیلی‌روبین به خون صورت می‌گیرد.

اما چرا فرد به زردی یا یرقان مبتلا می گردد؟

علائم این بیماری چیست؟

و چگونه درمان می شود؟

 

 

بیماری یرقان یا زردی چیست؟

یرقان که به زردی هم معروف است، هنگامی به وجود می‌آید که پسماند هموگلوبین خون که به اسم بیلی روبین شناسایی می‌شود، به خون وارد شود. با بالا رفتن سطح بیلی‌روبین در خون، پوست، چشم‌ها و غشاهای مخاطی فرد زرد می‌شوند. اما در صورت پیشرفت و عود بیماری، این رنگ می‌تواند از زرد به سبز تغییر کند. البته گاها رنگ سبز به دلیل بیلی وردین در صفرا نیز به وجود می‌آید.

در مورد شیوع و ابتلا به این بیماری می‌توانیم بگوییم که، ابتلا به زردی در تمام سنین امکان‌پذیر است. اما، نوزادان و همچنین افراد مسن بیشتر در خطر ابتلا به آن قرار دارند.

علل ابتلا به بیماری زردی چیست ؟

زردی می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله وجود مشکل در هر یک از سه فاز قبل از تولید، تولید و پس از تولید بیلی روبین ایجاد شود که در ادامه به اختصار توضیح داده خواهد شد .

 

 قبل از تولید بیلی روبین

احتمالاً فرد به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین ناشی از موارد زیر، به زردی غیرکونژوگه (unconjugated jaundice) مبتلا می‌شود:

• بازجذب هماتوم بزرگ؛ مجموعه‌ای از خون لخته شده یا نیمه لخته شده در زیر پوست جمع شده است.
• کم‌خونی‌های همولیتیک؛ سلول‌های خون قبل از پایان عمر طبیعی از بین می‌روند و از جریان خون خارج می‌ گردند .

در طول جریان تولید بیلی روبین

زردی می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• ویروس‌ها، از جمله انواع هپاتیت ها، مثل هپاتیت A، هپاتیت مزمن B و هپاتیت C و عفونت ویروس اپشتین بار و ویروس مونونوکلئوز عفونی
• مصرف الکل
• اختلالات خود‌ایمنی
• نقص‌های متابولیک ژنتیکی نادر
• داروهایی مانند استامینوفن، پنی‌سیلین‌ها، قرص های ضد بارداری خوراکی، کلرپرومازین و استروئیدهای استروژنی یا آنابولیک و....

پس از تولید بیلی روبین

یرقان یا زردی ممکن است به دلیل انسداد مجاری صفراوی باشد که، علل آن عبارتند از:

• سنگ کیسه صفرا
• التهاب (تورم) کیسه صفرا
• سرطان کیسه صفرا
• تومور یا سرطان پانکراس 

 

 

علائم بیماری زردی یا یرقان

گاهی اوقات ممکن است، فرد علائم بیماری زردی را نداشته باشد. از طرفی شدت علائم نیز بستگی به علل زمینه‌ای و همچنین سرعت یا کندی پیشرفت بیماری در مبتلایان دارد. اگر فرد زردی کوتاه‌مدت که معمولاً ناشی از عفونت است داشته باشد، ممکن است علائم و نشانه‌های زیر را تجربه کند:

• تب
• لرز
• درد شکم
• علائم شبیه آنفولانزا
• تغییر رنگ پوست
• ادرار تیره رنگ یا مدفوعی به رنگ خاک رس

اگر یرقان فرد ناشی از عفونت نباشد، ممکن است علائم دیگری نیز مانند کاهش وزن یا خارش پوست را تجربه کند.  اگر زردی ناشی از سرطان لوزالمعده یا مجاری صفراوی باشد، شایع‌ترین علامت آن درد شکم خواهد بود . گاهی اوقات نیز در صورت داشتن موارد زیر ممکن است، زردی همراه با بیماری کبد شکل گیرد :

 

• هپاتیت مزمن یا التهاب کبد
• هپاتیت حاد (A)، (B) یا (C)
• التهاب مفاصل پلی آرترالژی  

راه های تشخیص بیماری زردی یا یرقان

پزشکان زردی را با بررسی علائم بیماری کبدی تشخیص می‌دهند ، برخی این علائم عبارتند از :

• کبودی با تغییر رنگ ظاهری پوست
• آنژیوم عنکبوتی( جمع ‎آوری غیرطبیعی رگ‌های خونی در نزدیکی سطح پوست )
• اریتم کف دست(رنگ قرمز کف دست و نوک انگشتان)

علاوه بر علائم فوق، اگر آزمایش ادرار فرد ، بیلی‌روبین مثبت باشد، نشان می‌دهد که بیمار زردی کونژوگه دارد. در این شرایط که احتمال ابتلای بیمار به یرقان وجود دارد، در مرحله بعد، نتیجه آزمایش ادرار باید با آزمایش سرم تأیید شود.

به نحوی که با بررسی سرم می‌توان، شمارش کامل خون را به راحتی انجام داد. در این فرآیند پزشک همچنین برای تعیین اندازه و بررسی حساسیت کبد بیمار، معاینه‌ انجام می‎‌دهد. متخصصین برای این معاینه از تصویربرداری مانند، سونوگرافی ، سی‌تی اسکن و همچنین در مواردی از بیوپسی کبد استفاده خواهند کرد.

 

 

درمان بیماری زردی یا یرقان

برای درمان زردی باید به این نکته توجه کنیم که چه عامل یا عواملی باعث ایجاد این بیماری در مبتلایان شده‌اند. برای مثال زردی ناشی از انواع ویروس هپاتیت، با توجه به نوع ویروس درمان مشخصی دارند. همچنین التهاب‌ها یا بیماری‌های عفونی نیز با آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدالتهاب قابل درمان هستند. در مواقعی نیز افرادی که مصرف نوشیدنی‌های الکلی را در برنامه غذایی خود دارند، با یرقان یا زردی روبه‌رو می‌شوند، این افراد با حذف نوشیدنی‌های الکلی می‌توانند، درمان زردی را به راحتی و سهولت انجام دهند.

همچنین بیماری یرقان ناشی از کم خونی ممکن است با افزایش مقدار آهن خون و از طریق مصرف مکمل‌های آهن یا خوردن غذاهای غنی از آهن درمان شود.

در هرصورت بهترین کار در هنگام مشاهده علائم بیماری زردی یا یرقان مراجعه به پزشک و متخصصین مربوطه می باشد .

عوامل خطرساز در بیماری یرقان یا زردی

این بیماری اغلب در نتیجه یک اختلال زمینه ای اتفاق می‌افتد که یا باعث تولید بیش از حد بیلی روبین شده یا نمی‌گذارد کبد آن را دفع کند. در هر دو حالت رسوب بیلی روبین در بافت‌ها منجر به بروز بیماری یرقان یا زردی خواهد شد . در برخی از مبتلایان که دچار بیماری های زمینه ای نیز می باشند، ممکن که این بیماری با شدت و قوت بیشتری بروز کرده و فرد مبتلا را دچار مشکلات اساسی نماید .

برخی از بیماری‌های زمینه ای که ممکن است باعث زردی یا شدت آن شوند عبارتند از:

1. التهاب حاد کبد: ممکن است در توانایی کبد در ترکیب و ترشح بیلی روبین، اختلال ایجاد کرده و در نتیجه تجمع بیلی روبین افزایش یابد .
2. التهاب مجرای صفراوی: ممکن است از ترشح صفرا و دفع بین بردن بیلی روبین جلوگیری کرده و باعث بروز یرقان شود.
3. انسداد مجرای صفراوی: مانع از تنظیم میزان بیلی روبین توسط کبد می‌شود.
4. کم خونی همولیتیک: در اثر این مشکل ، با شکسته شدن مقادیر زیادی گلبول‌های قرمز در خون، تولید بیلی روبین افزایش می‌یابد و در نتیجه بیماری زردی ایجاد می گردد .
5. سندرم گیلبرت: این یک بیماری ارثی است که توانایی آنزیم ها در دفع صفرا را مختل می‌کند.
6. کلستاز: در این بیماری جریان صفرا از کبد مختل شده و در نتیجه صفرا حاوی بیلی روبین کونژوگه شده و به جای دفع، در کبد باقی می‌ماند.

 

 

بیماری زردی در نوزادان

یرقان یا زردی یک مسئله بهداشتی شایع در نوزادان تازه متولد شده است. حدود 60 درصد از نوزادان دچار زردی می‌شوند .

بیشتر از نصف نوزادان به زردی یا یرقان مبتلا هستند. علائم آن نیز معمولاً ظرف 72 ساعت بعد از تولد ظاهر می‌شود.

گلبول‌های قرمز خون در بدن یک نوزاد معمولاً شکسته و جایگزین می‌شود. این امر باعث تولید بیلی روبین بیشتر می‌شود. همچنین مراحل تکامل کبد نوزادان هنوز کامل نشده و بنابراین در فیلتر کردن بیلی روبین از بدن خیلی کارآمد نیست.

علائم بیماری معمولاً طی دو هفته و بدون درمان برطرف می‌شوند. با این حال، نوزادان با سطح بیلی روبین بسیار بالا به درمان با انتقال خون یا فتوتراپی احتیاج دارند.

در این موارد، درمان بسیار حیاتی است زیرا یرقان در نوزادان می‌تواند منجر به کرنیکتروس (یرقان مغزی)، یک نوع بسیار نادر از آسیب دائمی مغز گردد .

 

سطر آخر:

یرقان زمانی به وجود می‌آید که پسماند هموگلوبین خون که به اسم بیلی روبین شناسایی می‌شود، وارد خون فرد شود. در این شرایط با بالا رفتن سطح بیلی‌روبین در خون، پوست، چشم‌ها و غشاهای مخاطی او زرد می‌شوند.

برای درمان زردی باید حتما به این نکته توجه کنیم که چه عواملی باعث ایجاد این بیماری در مبتلایان شده‌اند و بهترین کار این است که به پزشک متخصص مراجعه شود.